Gevangenis Beveren opent haar deuren

Masterplan 2008-2012-2016

In uitvoering van het Masterplan 2008-2012-2016 voor een gevangenisinfrastructuur in humane omstandigheden zijn vijf nieuwe gevangenissen voorzien (Beveren, Marche-en-Famenne, Leuze-en-Hainaut, Dendermonde en Haren). In oktober 2013 werd de gevangenis in Marche-en-Famenne geopend en vandaag opent de nieuwe gevangenis in Beveren haar deuren. In mei 2014 volgt de gevangenis in Leuze-en-Hainaut.

DBFM

Deze nieuwe gevangenissen worden gebouwd via een Publiek-Private Samenwerking, een DBFM-overeenkomst (Design – Build – Finance – Maintain), waarbij zowel het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud worden uitbesteed aan een privé-partner.

Servais Verherstraeten: ‘De bouw van de gevangenis van Beveren heeft aanleiding gegeven tot maar liefst 9 procedures voor 5 rechtscolleges, die echter allen zonder resultaat bleven maar wel 600.000 euro extra onkosten hebben veroorzaakt. Ondanks dit verlies aan kostbare tijd en geld tonen we vandaag aan dat het probleem van de overbevolking in de gevangenissen wordt aangepakt binnen het kader van een humaan detentiebeleid. De Regie der Gebouwen speelt hierin een cruciale rol als bouwheer. Zij waakt erover dat de timing wordt gerespecteerd, dat de werken worden uitgevoerd zoals ze beschreven staan in het performantiebestek, zij vertaalt de wensen en eisen van de FOD Justitie in concrete acties, zij zoekt naar oplossingen bij problemen. Kortom, zij zorgt dat de samenwerking tussen de overheid en de private partners op een efficiënte en respectvolle manier verloopt en dat alle partijen als één team meewerken aan de realisatie van dit project.’

De nieuwe gevangenis bevindt zich juist naast de E17 in Beveren en het bouwterrein is twaalf hectare groot.

Een humane gevangenis

Mens en milieu staan centraal in de ontwikkeling en de werking van de gevangenis.

Het gevangeniscomplex bestaat uit vier afzonderlijke bouwdelen:

• Het inkomgebouw is vanaf de E17 komende van Antwerpen direct zichtbaar en goed herkenbaar. De bezoekersparking situeert zich juist voor het inkomgebouw. Er is een ingang voor detentievoertuigen en leveranciers, een personeelsingang en een bezoekersingang.
• Het dienstengebouw omvat de kantoren voor de administratie, het sportcomplex, het bezoekerscomplex, een onthaalcomplex voor de gedetineerden, een nationaal transfertcomplex en een zittingszalencomplex dat door de strafuitvoeringsrechtbank en andere rechtbanken kan gebruikt worden. Een apart cellencomplex is beschikbaar voor een specifieke doelgroep.
• Het logistiek gebouw omvat de werkateliers en is voorzien van een transporthof voor goederen.
• Het cellencomplex is centraal gesitueerd, tussen het logistiek en het dienstengebouw.

De gebouwen zijn met elkaar verbonden via gangen die uitgevoerd zijn met maximaal glas met een strook van glazen lamellen zodat buitenlucht en geluiden in de ruimte kunnen binnenkomen.

De buitenperimeter bestaat uit onder meer een muur van zes meter hoog en een watergracht. De parking is ook omgeven door een groot watervlak.

De gevangenis telt vier cellenvleugels en een centrale toezichtkern (het panopticum). Dit laat een gemakkelijk toezicht toe op de volledige instelling. In tegenstelling tot het traditionele stervormig vingermodel is het cellencomplex gebouwd op een basis van een kruismodel zodat er tussen de cellenvleugels meer ruimte beschikbaar wordt en er centrale, ruimte atriums gecreëerd konden worden.

Het cellencomplex is drie verdiepingen hoog (gelijkvloers + 2) en bevat een technische zolder. De plaatsing van rechtopstaande ramen in de dakhelling van dertig procent laat meer daglicht toe in de cellenvleugels.

De cellenvleugels bestaan uit open galerijen. Dit vergroot de transparantie en het veiligheidsgevoel ten opzichte van traditionele, gesloten bouwlagen.

De cellenvleugel aan de zijde van het panopticum is opengetrokken zodat het fysische zicht en perspectief op de celdeuren wordt vergroot. De vleugels zijn van het panopticum gescheiden door stalen kozijnen met braakwerend en brandvertragend glas. Zo wordt het geluid uit één cellenvleugel niet overgedragen naar een andere vleugel. Dit versterkt in hoge mate het veiligheidsgevoel. Het panopticum biedt een uitzicht van 360 graden. Bij calamiteiten kan elke vleugel hermetisch worden afgesloten

In totaal zijn er circa 300 cellen waaronder 32 duo-cellen en vier cellen voor gehandicapten. De cellen zijn voorzien van sanitair en een douche.

De gevangenis heeft twee gesloten wandelingen met bomen, kunstgras en een sportterrein. De wandelingen zijn overspannen met kabels die beveiliging bieden tegen helikopters en touwladders.

Daarnaast zijn er ook vier binnentuinen met elk zijn eigen seizoensgebonden aanplanting.

Alle gebouwen zijn integraal toegankelijk en aangepast voor personen met een beperking (parking, cellen, sanitair, enz.).

Voor de personeelsleden werd een aangenaam werkklimaat gecreëerd met uitgebreide aandacht aan het gebruikerscomfort van de installaties en de ergonomie van de gevangenis. Het personeelsrestaurant is bewust buiten het cellulair gedeelte ingericht en heeft een eigen patio waar de personeelsleden tot rust kunnen komen.

Duurzaam bouwen

De gevangenis beantwoordt aan de principes van duurzaam bouwen. Er wordt hernieuwbare energie opgewekt met fotovoltaïsche zonnecellen en een warmtekrachtkoppeling. Op het dak werden waar mogelijk zonnepanelen geplaatst.

De gebouwen scoren beter dan de wettelijke prestatie-eisen in Vlaanderen: het K-peil (globale warmte-isolatie) bedraagt minder dan K30 en het E-peil (maatstaf voor het totale energieverbruik) bedraagt minder dan E60.

De warmtekrachtkoppeling staat in voor de aanmaak van sanitair warm water en produceert tezelfdertijd elektriciteit. De energievraag wordt op een efficiënte manier ingevuld dankzij het gebruik van lage temperatuursverwarming, energie-efficiënte lichtarmaturen, een goede isolatie van de installatieleidingen en condenserende ketels.

Het verbruik van water wordt zoveel mogelijk beperk waarbij het hemelwater wordt gerecupereerd en hergebruikt. Het waterverbruik in de cellen kan van buitenaf geregeld worden. Het regenwaterverdeelnet brengt het water naar de verschillende gebouwen en zorgt voor aanvoer naar de toiletten, de urinoirs en de aftappunten voor binnen- en buitenreiniging. Ook het gras wordt besproeid met regenwater.

Tijdens de exploitatie van de gevangenis wordt een duurzaam afvalbeleid gevoerd.

Het HVAC-concept is energiezuinig, gebruiksvriendelijk en staat garant voor een aangenaam klimaatcomfort. De koude- en warmteopwekking is geoptimaliseerd om een zo laag mogelijk energieverbruik te krijgen.

Overal in het gebouw is er automatische verlichting met een sensorsysteem.

Een warmtepomp produceert koud water of ijswater voor de klimaatregeling van de lokalen en zorgt voor de voorverwarming van sanitair warm water.

De privépartner is ook verantwoordelijk voor het gesorteerd afvalbeheer, de catering van zowel personeel als gedetineerden (elk met hun eigen productiezone), de uitbating van de wasserij, het groenonderhoud en de schoonmaak van de gebouwen en lokalen buiten het cellencomplex.

Integratie kunstwerken

De School of Arts van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen zorgt voor de integratie van kunst binnen de gevangenis. Hiervoor organiseert de Academie een wedstrijd onder haar studenten van de afdeling Vrije Kunsten en fotografie.  

Architect Stéphane Beel integreerde abstracte kunst waarbij een aantal tegengestelde kleurvlakken - buitenkant (zwart), binnenkant (wit) - zijn aangebracht op de afsluiting van de wandelingen en de transporthoven. Op de omheiningsmuur parallel aan de E17 worden de kleurvlakken omgewisseld - buitenkante (wit), binnenkant (zwart) - en aangevuld aan de hand van een lichtblauwe tot witte verf die bij nacht oplicht door middel van een diepblauwe fluorescerende gloed.

Op www.nieuwegevangenissen.be vindt u alle informatie over het Masterplan 2008-2012-2016 voor een gevangenisinfrastructuur in humane omstandigheden. De uitgevoerde werken in de Belgische gevangenissen komen aan bod en worden geïllustreerd met foto’s en brochures.

Technische fiche

Nadere informatie: Johan Vanderborght, woordvoerder Regie der Gebouwen.