Diabolo, de noordelijke spoorontsluiting van Brussels Airport

De Diabolo is de (ondergrondse) spoorverbinding tussen het vernieuwde station Brussel-Nationaal-Luchthaven en de nieuwe dubbelsporige lijn Schaarbeek – Mechelen (L.25N) op de middenberm van de E19-snelweg. Deze noordelijke ontsluiting voor de spooras Antwerpen – Mechelen – Brussel is de volgende belangrijke stap in een verbeterde bereikbaarheid van Brussels Airport per spoor. Vanuit Mechelen zal je voortaan op tien minuten naar de luchthaven kunnen sporen, vanuit Antwerpen op ongeveer dertig minuten; dit is telkens een half uur sneller dan vandaag.

De eerste stap was de Boog van Nossegem (twee sporen van ongeveer 1 km): de oostelijke spoorontsluiting voor de as Luik – Limburg – Leuven die op 11 december 2005 in dienst werd genomen. Reizigers vanuit Vlaams- en Waals Brabant, Limburg en Luik kunnen sindsdien vijftien tot veertig minuten sneller van en naar de luchthaven sporen. De noordelijke én oostelijke spoorontsluiting vormen samen de Diabolo die zijn naam dankt aan de vorm van het gelijknamige speelgoed: een diabolo.

Dankzij de Diabolo zal Brussels Airport rechtstreeks aansluiten op de grote assen van het Belgische netwerk en ook op verscheidene Europese steden via de internationale assen Amsterdam – Antwerpen – Brussel – Parijs én Frankfurt – Luik – Brussel – Parijs. Na de voltooiing van het Belgisch hogesnelheidsnet, dat sinds 8 december 2009 van grens tot grens (richting Frankrijk, Duitsland, Nederland en Groot-Brittanië via de Eurotunnel) in dienst is, positioneert België zich met de Diabolo opnieuw strategisch in het hart van Europa.

Diabolo: een essentiële schakel binnen de Infrabel-strategie

De Diabolo en de spoorboog van Nossegem passen binnen de stapsgewijze strategie van Infrabel om via doordachte investeringen de veiligheid, regelmaat en capaciteit op het Belgisch spoornet progressief en duurzaam te verhogen ten voordele van zijn klanten.

Andere spoorinfrastructuur die de toegankelijkheid van en naar de luchthaven ten goede komt, zijn de 4-sporige lijn op de strategische spooras Brussel – Leuven én de spoorboog van Leuven die voor rechtstreekse en snellere verbindingen zorgt vanuit Limburg en Vlaams-Brabant richting Brussel. Beiden werden op 1 december 2006 officieel in dienst genomen.

Vanuit deze ‘Air Rail’ strategie om intermodaal de verbondenheid tussen het lucht- en spoorverkeer te versterken, groeit Brussels Airport zo verder uit tot een van de best bediende luchthavens per spoor in Europa en de wereld. De Diabolo stimuleert bovendien de ontwikkeling van de luchthaven als een van de belangrijkste economische industriepolen van België.

Diabolo: een modelvoorbeeld van een publiekprivate samenwerking

De Diabolo vormt een primeur voor de Belgische spoorwegen omdat het de eerste publiekprivate samenwerking in de spoorsector is die succesvol wordt gerealiseerd. De financiële closing en toekenning van het bouwcontract gebeurden op 28 september 2007 volgens een DBFT-overeenkomst (Design, Build, Finance en Transfer) met overdracht van de bouw- en vraagrisico’s aan de private investeerder.

De projectvennootschap Northern Diabolo NV bestaat uit de investeerders HSH Nordbank AG en International Public Partnership Ltd (de vroegere Babcock & Brown-groep). De eigenlijke bouwactiviteiten werden uitbesteed aan het bouwconsortium THV DIALINK dat bestaat uit CEI-De Meyer, MBG, Wayss & Freytag Ingenieurbau, VINCI Construction Grands Projets en Smet Tunnelling.

De totale investering voor de Diabolo bedraagt 678 miljoen euro (uitgedrukt in prijsniveau 2012) en omvat zowel de werken met private investering in de PPS als met publieke investering (Infrabel). De Europese Unie droeg 15 miljoen euro bij in de aanleg van de bovengrondse spoorlijn Schaarbeek – Mechelen (= onderdeel van de publieke investering). Via Northern Diabolo NV heeft de private partner voor een vast bedrag van 290 miljoen euro de aanleg van de ondergrondse spoorverbinding gefinancierd.

Infrabel heeft vanuit de overheidsdotatie 388 miljoen euro (uitgedrukt in prijsniveau 2012) geïnvesteerd in de bovengrondse spoorlijn 25N én de spoorwerken en aanvullende werken voor het ondergrondse traject. Dit investeringsbedrag omvat tevens de effecten van de prijsindexatie door de inflatie van de originele ramingen van 2004. Het omvat daarenboven ook de noodzakelijke en bijkomende werken om de Diabolo volledig aan te sluiten op het bestaande netwerk.

De PPS Diabolo, die van het Britse tijdschrift PFI de prijs ontving van ‘Transport Deal of the Year 2007’, vormt een modelvoorbeeld voor andere publiekprivate samenwerkingen in België en Europa: onder meer voor de Liefkenshoekspoorverbinding in de Antwerpse haven, waar Infrabel over een tweede succesvolle PPS beschikt.

Diabolo: tunnelboringen onder het luchthavendomein

Het meest spectaculaire onderdeel van de Diabolo was ongetwijfeld de computer- en lasergestuurde boring van de twee enkelsporige tunnelkokers 16,5 meter onder de belangrijkste start- en landingsbanen van Brussels Airport. Beide 1,07 km lange tunnels werden afzonderlijk gegraven met een 66 meter lange boormachine (“Hydro Mixshield”), zodat het vliegtuigverkeer tijdens de werkzaamheden nooit enige hinder heeft ondervonden. Hiervoor heeft de Duitse firma Herrenknecht twee boorschilden (Danté en Niña) geleverd die gemiddeld 13 meter per dag groeven.

Op de luchthavensite heeft Infrabel ter hoogte van de Pier A de geboorde tunnels aangesloten op een nieuw ondergronds spoor- en wisselcomplex. Dit maakt deel uit van het volledig vernieuwde station Brussel-Nationaal-Luchthaven, dat over drie moderne en verlengde perrons (elk 425 meter lang) beschikt om zo ook de internationale treinen en alle reizigers optimaal te kunnen ontvangen in de vernieuwde onthaalinfrastructuur.

De aansluiting met de nieuwe spoorlijn op de middenberm van de E19 werd gerealiseerd via twee ondergrondse spoorvertakkingen en toegangshellingen. De totale lengte van de Diabolo (vanaf het luchthavenperron tot aan de vertakking in Machelen) bedraagt respectievelijk 4 km voor de vertakking richting Brussel en 3,4 km richting Antwerpen, omdat die laatste een kortere helling heeft.

Diabolo: een nieuwe spoorlijn langs de E19-snelweg

Op 2 juli 2007 is Infrabel gestart met de werkzaamheden voor de spoorlijn Schaarbeek – Mechelen. Maar eerst kreeg het Witte Kinderbos – als blijvende herinnering aan de verdwenen kinderen – een nieuwe, duurzame bestemming in het Hoogveld en Tangebeekbos in Vilvoorde. Na het rooien van het vroegere Witte Kinderbos kon de bedding voor de L.25N op de middenberm van de E19 worden aangelegd.

Op het 17 km lange traject tussen Schaarbeek (Albertbrug) en Mechelen (Abeelstraat) heeft Infrabel voor zeven bruggen aanpassings- en veiligheidswerken uitgevoerd met het oog op de doortocht van de treinen. In Zemst (bij Mechelen) verlaat de L.25N de middenberm via een 150 meter lange brug over de E19 om vervolgens aan te sluiten op de bestaande spoorlijn richting Mechelen en Antwerpen.

De verbinding met Brussel werd gerealiseerd door de bouw van drie nieuwe bruggen en viaducten in de omgeving van Haren en Schaarbeek, waar de L.25N aansluit op de bestaande sporenbundel. Het meest spectaculaire kunstwerk is het Iris-viaduct (820 meter lang en 20 meter hoog) dat de brug van de Woluwelaan verbindt met het G-viaduct.

Na de bouwkundige werken, kon TUC RAIL (het studiebureau van Infrabel voor de spoorinfrastructuur) vanaf 2010 gefaseerd beginnen met de spoorwerken waarbij men gebruik maakte van langgelaste spoorstaven die volgens de ISO-norm 9001 vervaardigd zijn in de grootste spoorwerkplaats van België, namelijk Schaarbeek. Aansluitend werden de bovenleidings- en seininichtingswerken op het volledige spoortraject van Diabolo en de spoorlijn Schaarbeek – Mechelen uitgevoerd.

Diabolo: veiligheid, de absolute prioriteit

Begin 2012 is Infrabel dan gestart met het testen van de nieuwe spoorinfrastructuur van de Diabolo en de lijn 25N, onder andere met zijn gloednieuwe ETCS-testtrein. Deze testen waren een noodzakelijke en laatste stap voor het bekomen van de toelating (eind mei) tot indienststelling van de Diabolo door de Dienst Veiligheid en Interoperabiliteit (DVIS), en gecertificeerd door de onafhankelijke instantie Belgorail.

Overeenkomstig zijn veiligheidsstrategie en zijn Masterplan ETCS heeft Infrabel op de nieuwe spoorinfrastructuur van de Diabolo en de lijn 25N onmiddellijk het Europese seininrichtingssysteem ETCS (niveau 1) geïnstalleerd. De Diabolo-spoortunnels en de bovengrondse spoorlijn zijn ook uitgerust met het digitale communicatienetwerk GSM-R (GSM for Railways).

Op het gebied van de veiligheid is de Diabolo-spoorinfrastructuur ondermeer uitgerust met een branddetectiesysteem (onder meer warmtesensoren, automatische plaatsbepaling, camerabewaking), een evacuatiesysteem (o.a. Rook- en Warmte Afvoersysteem) en de nodige blusleidingen met schuim. De controlekamer in Antwerpen-Centraal volgt de werking van deze systemen nauwgezet op en staat in verbinding met de lokale controlepost in het luchthavengebouw.

Voorts beschikt de Diabolo-spoortunnel over looppaden, toegangswegen en -schachten voor de hulpdiensten en zijn er evacuatieschachten (6) en dwarsverbindingen (2) gebouwd. Infrabel heeft deze installaties en zijn nood- en interventieplan samen met alle partners en de hulpdiensten tijdens een grootschalige oefening op 24 mei uitgetest en alle betrokkenen toonden zich tevreden.

Diabolo: officiële opening en indienstneming

Op donderdag 7 juni opent Koning Albert II officieel het nieuwe Diabolospoorcomplex. Dit gebeurt in aanwezigheid van onder andere Eerste Minister Elio Di Rupo, Minister van Overheidsbedrijven Paul Magnette en Staatssecretaris voor Mobiliteit Melchior Wathelet. Ook de CEO’s en afgevaardigden van de verscheidene partners (Northern Diabolo NV, Infrabel, NMBS, NMBS-Holding, Thalys, TUC RAIL, THV DIALINK, Eurostation, The Brussels Airport Company, de Europese Unie) zullen hierbij aanwezig zijn.

Na de Publieksdag op zaterdag 9 juni kunnen de treinreizigers vanaf zondag 10 juni dankzij de nieuwe Diabolospoorverbindingen rechtstreeks en sneller van en naar het vernieuwde station Brussel-Nationaal-Luchthaven sporen … en dan is de Diabolo commercieel in dienst genomen.

Diabolo: volgende stap in een optimalisering van de mobiliteit

Met de indienstneming van de Diabolo verhoogt Infrabel progressief de bereikbaarheid van en naar Brussels Airport en tegelijkertijd ook de capaciteit op het Belgische spoornet ten voordele van zijn klanten. Maar de Belgische spoorinfrastructuurbeheerder werkt stapsgewijs ook verder aan de realisatie van twee andere en ‘aan de luchthaven verbonden’ spoorprojecten.

In het noorden bouwt Infrabel tegen eind 2016 een spoorbypass die zal aansluiten op de lijn 25N en de Diabolo. Het doel is een verdere capaciteitsverhoging op de strategische verbinding Brussel – Antwerpen – Nederland. Aan de achterkant van het station Mechelen plant Infrabel de aanleg van twee extra sporen en twee nieuwe perrons, die passen binnen het Masterplan Stationsomgeving Mechelen.

Deze spoorbypass is ook nodig voor het Gewestelijk ExpresNet (horizon 2020) dat zal bijdragen tot een aanzienlijke verbetering van de mobiliteit in en rond onze hoofdstad. Een belangrijke schakel hierbij is de toekomstige spoorverbinding Watermaal-Schuman-Josaphat. De spoortunnel in het oosten van Brussel zal tegen eind 2015 de Europese wijk (Brussel-Schuman en Brussel-Luxemburg) rechtstreeks en sneller (reistijd van +/- vijftien minuten) met Brussels Airport verbinden.

Woordvoerder Infrabel: Frédéric Petit, + 32 (0)2 526 37 62, www.infrabel.be